سیاسی

حذف سیستماتیک زنان از جامعه توسط طالبان در چهار سال اخیر افغانستان

نوشته شده توسط admin در تاریخ 6 قوس 1404

اشتراک گذاری: فیسبوک | توییتر | واتس‌اپ | لینکدین
بازدیدها: 59

---

نسرین حبیبی

بازگشت طالبان به قدرت در ۱۵ اگست ۲۰۲۱، ورق تازه‌ای از تاریخ پُرآشوب افغانستان را گشود و آغازگر فصلی تاریک و اندوه‌بار در سرنوشت زنان این سرزمین بود. چهار سال گذشته، گویی صحنه‌ی تکرار همان کابوس‌هایی بوده است که زنان افغانستان در دهه‌ی نود میلادی تجربه کرده بودند؛ با این تفاوت که این‌بار، سرکوب در لباسی منظم‌تر، ساختارمندتر و در قالب سیاستی حکومتی و فراگیر جلوه کرده است. 

طالبان با تفسیر تنگ‌نظرانه و مردسالارانه از دین، کوشیده‌اند نیمی از جمعیت کشور را از صحنه‌ی اجتماع حذف کنند؛ رویکردی که همزمان، نقض بنیادی کرامت انسانی، تخطی آشکار از تعهدات بین‌المللی و تهدیدی جدی برای توسعه و آینده‌ ملی افغانستان است.

سایه‌ی سنگین طالبان نخستین‌بار میان سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بر فراز افغانستان گسترده شد. در آن دوران، زنان از حق آموزش، کار و حتی حضور ساده در عرصه‌ی عمومی محروم بودند. مکتب‌های دخترانه بسته شد، چهره‌ی زنان از رسانه و سیاست محو گشت و حجاب اجباری به ابزاری برای کنترل اجتماعی بدل شد.

سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱ روزنه‌ای از امید گشود. دختران دوباره به مکتب‌ها برگشتند، زنان در دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و نهادهای دولتی حضور یافتند و نسلی تازه از فعالان مدنی شکل گرفت. اما با بازگشت دوباره‌ی طالبان پس از دو دهه، تمام این دستاوردها به‌تدریج فرو ریخت و چرخه‌ی حذف و تبعیض از نو آغاز شد؛ این‌بار با دقت، برنامه‌ریزی و ابزارهای حکومتی.

سیاست‌ها و اقدام‌های طالبان (۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵)

۱. ممنوعیت آموزش دختران

در نخستین گام، طالبان مکتب‌های متوسطه و لیسه را به‌روی دختران بستند و سپس ورود آنان به دانشگاه‌ها را ممنوع کردند. از آموزش فنی و حرفه‌ای تا صنف‌های آنلاین، هر دری که می‌توانست به دانایی منتهی شود، به‌روی زنان بسته شد. «دانش» که روزگاری امید رهایی بود، به خط قرمزی بدل شد که عبور از آن مجازات در پی داشت.

۲. حذف از بازار کار

زنان یکی پس از دیگری از ادارات دولتی، نهادهای بین‌المللی و حتی سازمان‌های خیریه کنار گذاشته شدند. قوانین جدید، حضور زنان در محل کار را منوط به وجود «محرم» کرد و آنان را تنها به برخی مشاغل درمانی محدود ساخت. صدها کارگاه و کسب‌وکار زنانه تعطیل شد؛ اقتصاد خانواده‌ها فروپاشید و وابستگی مالی زنان به قیدی تازه تبدیل شد.

۳. محدودیت‌های اجتماعی و حبس خانگی طالبان حضور زنان را در پارک‌ها، سالن‌های ورزشی، کتابخانه‌ها، حمام‌های عمومی و اماکن تفریحی ممنوع اعلام کردند. مجریان زن از پرده‌ی تلویزیون حذف شدند و حتی صدای آنان در رادیو کم‌کم خاموش گشت. «حجاب اجباری» به قانونی مقدس بدل شد و گشت‌های امر به معروف، با ترس و تحقیر، نظم محدودکننده‌ی خود را بر تن و جان زنان تحمیل کردند.

۴. سرکوب صدا و اراده سازمان‌های مدافع حقوق زنان منحل شدند، فعالان مدنی بازداشت و تهدید گردیدند و اجتماعات کوچک زنان با خشونت سرکوب شد. هر زنی که سخن گفت یا قلم به‌دست گرفت، با خطر زندان یا ناپدیدشدن مواجه شد. صدای مقاومت زنان در پشت دیوارهای خاموشی پیچید، اما خاموش نشد.

پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و روانی • فروپاشی سرمایه‌ی انسانی نسلی از دختران از آموزش محروم مانده‌اند و شکاف دانایی عمیقی در جامعه شکل گرفته است؛ شکافی که ترمیم آن دهه‌ها زمان خواهد برد.

• بحران اقتصادی و وابستگی حذف زنان از چرخه‌ی تولید و اشتغال، هزاران خانواده را به مرز فقر کشانده و اقتصاد کشور را از نیمی از نیروی خلاق خود تهی ساخته است.

• افسردگی و آسیب‌های روانی انزوا، ترس، اضطراب و احساس بی‌ارزشی در میان زنان و دختران فراگیر شده است؛ زخم‌هایی که هیچ مرهم سیاسی به‌سادگی درمان‌شان نخواهد کرد.

• زوال جامعه‌ی مدنی حذف زنان از تصمیم‌سازی، کیفیت حکومت‌داری، عدالت اجتماعی و توسعه را به‌شدت تضعیف کرده است. افغانستان بدون حضور زنان، جامعه‌ای ناقص و بی‌جان است.

واکنش جهانی

در سطح بین‌المللی، سیاست‌های طالبان با محکومیت گسترده روبه‌رو شده است. سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری، رفتار طالبان را مصداق «آپارتاید جنسیتی» دانسته‌اند. بسیاری از کشورها، ادامه‌ی کمک‌های مالی خود را مشروط به تغییر سیاست‌های تبعیض‌آمیز کرده‌اند، اما طالبان تاکنون در برابر همه‌ی فشارها با صلابتی سرد و ایدئولوژیک ایستاده‌اند.

فرجام سخن

آنچه در چهار سال اخیر در افغانستان رخ داده است، تنها ستمی مقطعی بر زنان نیست؛ این حذف سیستماتیک، برنامه‌ای سیاسی و فرهنگیِ هدفمند است که می‌کوشد نقش زن را به چهاردیواری خانه و اطاعت فرو بکاهد. اما تاریخ نشان داده است که حیات اجتماعی هیچ ملتی بدون حضور زنان به شکوفایی نمی‌رسد. جامعه‌ای که نیمی از پیکره‌ی خود را در زنجیر می‌بندد، محکوم به زوال است.

مبارزه با این روند، نیازمند عزمی جهانی است: از حمایت از شبکه‌های مقاومت مدنی زنان در داخل افغانستان گرفته تا فراهم‌ساختن بسترهای آموزش و ارتباطات مجازی برای آنان. سرنوشت زنان افغانستانی، نه فقط مسئله‌ای ملی، بلکه آزمونی اخلاقی برای وجدان جهانیان است؛ آزمونی که نتیجه‌اش آینده‌ی کرامت انسانی در عصر ما را رقم خواهد زد.

نویسنده: نسرین حبیبی