فرهنگی

شعر، ترجمه و پژوهش؛ سه حوزه اصلی فعالیت‌های محمد افسر رهبین

نوشته شده توسط admin در تاریخ 6 قوس 1404

اشتراک گذاری: فیسبوک | توییتر | واتس‌اپ | لینکدین
بازدیدها: 7

---

محمد افسر رهبین شاعر، نویسنده، منتقد ادبی و پژوهش‌گر و مترجم، از شاعران نام‌دار خراسان‌افغانستان،می‌باشد شاعری که در تاریخ ادبیات خراسان، اشعار شاعران معروف اردو‌زبان را به زبان فارسی هم‌وزن و قافیه ترجمه کرده است و این روش ادبی در تاریخ کشور بی‌پیشینه بوده است.

جناب رهبین صاحب در سال ۱۳۳۷‌خورشیدی، در ‌دهکده‌ی شاکا از مربوطات استان پروان / شهرستان بگرام دیده به جهان گشوده است، پدرش محمد اضغر از میرزاهای نام‌آشنای زمان‌ خود و مادرش دختر یکی از شخصیت‌های دانش‌اندوخته‌ در استان پروان می‌باشند و محترم رهبین صاحب در یک‌چنین خانواده‌ی دانش‌دوست و پس‌زمینه‌ای سر‌شار از دانش پرورش یافته است او از دهه‌ی شصت خورشیدی به سرودن آغاز کرد و اشعار حافظ را زیر نظر پدرش به خوانش و فهم و معنا می‌گیرد آموزه‌های ابتدایی را هم‌راه به خوش‌نویسی نزد پدرش فرا‌می‌گیرد و بنابر فرموده‌ی ایشان هم‌زاد شعر می‌گردد و با شعر و شاعری زاده می‌شود شاعری‌که به زبان اردو نیز می‌سراید و اشعار شاعران معروفی از زبان اردو را به زبان فارسی در‌آورده است که برایش امتیاز و تفاوت ادبی در میان شعرای هم‌عصر خویش در خراسان‌افغانستان بخشیده است.

استاد رهبین از همان آوان کودکی علاقه‌مند سرایش بود و هم‌راهی پدرش را با خود داشت از سرودن دو‌بیتی آغاز کرد و نخستین غزلش در سال ۱۳۵۶‌خورشیدی زمانی‌که دانش‌جوی دانش‌گاه کابل بود در مجله‌ی « سباوون» به نشر رسید.

نخستین دفتر شعری وی در سال ۱۳۶۷‌خورشیدی به‌نام «در خط فاصله‌ها» به چاپ می‌رسد و انتشار این مجموعه‌ای شعری او را به زندان می‌کشاند پس از رهایی از از زندان و فاصله‌ای زمانی ده‌سال، دومین دیوان شعری را در سال ۱۳۷۷‌ به‌نام « ترانه‌های شبانگاهی» به چاپ می‌رساند، بعد از آن دفتر شعری « من و مادرم » پس از مدتی انتشار میابد. 

کتاب «چریکی در خیابان شب» نقدی است بر شش کتاب شعری شهید قهار «عاصی» انتشار میابد،

سپس زندگی‌نامه‌ای خواجه معین‌الدین «چشتی» نخستین اثری است که محترم رهبین‌صاحب آن‌را از زبان «اردو» به‌فارسی ترجمه کرده است که در سال ۱۳۸۹ انتشار یافته است.

استاد رهبین صاحب در بسیاری از سمت‌های دولتی نیز کار کرده‌اند :

* مجله سباوون ( مسؤول دانش وفرهنگ ) ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۷

*   مدير عمومى هنر وادبيات ١٣٧٢ - ١٣٧١

*   مسؤول نشرات تلويزيون ملى ١٣٧٣ - ١٣٧٢

*   مدير مسؤول مجله آواز ١٣٧٢ _ ١٣٧٣

*   مبصر آژانس  باختر ١٣٧٥ - ١۳۷۵

* كاركن غير رسمى صليبِ سرخ جهانى در كابل ١٣٧٩ - ١٣٧٥

* همكار با راديو بى بى سى، نويسنده‌ی برنامه‌ای خانه‌ی نو زندگى نو ١٣٨٠

* ریيس هنر وادبيات راديو تلويزيون ملى افغانستان ١٣٨٢ - ١٣٨٠

* ریيس شعر و ادب وزارت اطلاعات و فرهنگ ١٣٨٢ _ ١٣٨٢

* وابسته‌ی فرهنگی افغانستان در دهلى نو ( ۱۳۸۴ - ۱۳۸۷ ) -  (۲۰۰۵ و ۲۰۰۸ )

* معاون روزنامه‌ی اصطلاح (١٣٨٨ - ١٣٨٧)

* مسؤول دفتر غزنى يای‌تخت فرهنگ اسلامى (١٣٩٠ - ١٣٨٨)

* ریس فرهنگ مردم (١٣٩٢ - ١٣٩٠)

* وابسته‌ی فرهنگی در تهران ( ١٣٩٤ - ١٣٩٣)

*  رییس آرشيف ملى (١٤٠٠ -١٣٩٤)

اثرهاى چاپ شده به ترتيب زمان:

۱-  درخط فاصله‌ها ( كَزينه شعر، انجمن نويسنده‌گان افغانستان، ۱۳۶۷ خورشيدى

۲- خط مشى (گزينه شعر، انتشارات فضل، پشاور، ١٣٧٧)

۳- چريكى در خيابان شب (نقد اشعار عبدالقهار عاصى، انتشارات آرش، پشاور، ١٣٧٩)

۴- ترانه هاى شبان‌گاهی (كَزينه شعر، انتشارات آرش، يشاور، ١٣٨٠)

۵ - من ومادرم ( گزینه شعر، انتشارات ميوند، كابل، ١٣٨٣)

۶ - بيست سوگ‌سرود براى موج‌زده‌گان سونامى آسيا ( گزینه شعر به زبان هاى پارسی و انگلیسی، انتشارات جميل، دهلى نو، ١٣٨٥) اين اثر به زبان‌های ينجابى، بنگالی نيز ترجمه شده است،

۷ - شاعران پارسی‌سرا در هند (ترجمه از زبان اردو، انتشارات سعيد، كابل، ١٣٨٩ )

۸ - غريب‌نواز (ترجمه زنده‌گی‌نامه‌ی خواجه معين‌الدين«چشتى‌رح‌» از اردو به فارسی‌دری، ،انتشارات سعيد، كابل، ١٣٨٩

 ۹ - رند شيراز و طوطىِ هند ( پژوهش در مورد هم‌گونى‌هاى بيان و انديشه در شعر حافظ و امير خسرو، انتشارات سعيد، كابل، ١٣٨٩)

 ۱۰ - زخم (دفتر غزل‌هاى اردو، انتشارات سعيد، كابل، 

١٣٨٩)

۱۱‌ - هزارناى (گزينه شعر، انتشارات سعيد، كابل، ١٣٨٩)

۱۲ - علم گنج ( گزینه شعر، انتشارات سعيد، كابل، ١٣٨٩)

۱۳ - غبار خاطر (ترجمه غبار خاطر، نبشته مولانا ابو‌الكلام آزاد، انتشارات سعيد ١٣٩٢)

۱۴ - بال جبریل ( ترجمه منظوم دفتر شعر اردو مولانا محمد اقبال لاهوری، انتشارات قفنوس، تهران ۱۳۹۴

۱۵ - ضرب کلیم ( ترجمه منظوم دفتر شعر اردو مولانا محمد اقبال لاهورى، انتشارات ققنوس،  ۱۳۹۵

۱۶ -  بانگ درا (ترجمه منظوم دفتر شعر اردو مولانا محمد اقبال لاهورى‌ ، کابل ۱۳۹۶

۱۷ - ارمغان حجاز (ترجمه منظوم دفتر شعر اردو مولانا محمد اقبال لاهورى، سال  ۱۳۹۶ در کابل

۱۸ - باغ دل‌تنگی ( مجموعه‌ شعر) ۱۳۹۸ انتشارات امیری

۱۹ - یادگار غالب ( ترجمه از زبان اردو اثری از الطاف‌ حسین حالی ) انتشارات امیری ۱۳۹۹

۲۰ - كنگینه (مجموعه شعر) انتشارات اميرى ١٢٠٠

۲۱ - دگر‌گونی غزل در كار‌گاه بينش سنايى ( پژوهش ادبى)، انتشارات اميرى، كابل، سال ۱۴۰۱

۲۲ - صنم گریز‌پا ( پروهش در زمينه عشق زمينی مولانا جلال الدين محمد بلخى) انتشارات اميرى كابل 

۱۴۰۲

۲۳ - درخت پير (مجموعه شعر) انتشارات اميرى، كابل  ۱۴۰۲

۲۴ - بزم مملوكيه (ترجمه ازمنابع اردو، اثر تاريخى ادبى) انتشارات بدخشان ۱۴۰۳

۲۵ - آتش تقديس (مجموعه غزل) ، انتشارات شيخ‌الاسلام احمد جام ۱۴۰۳

۲۶ - تاج محل ( دومين مجموعه شعر اردو ) انتشارات شيخ الاسلام احمد جام ۱۴۰۳

۲۷ - شكرشكنان ( تذكره شاعران زبان اردو ) انتشارات سعيد ۱۴۰۳ كابل

۲۸ - بزم تيموريه (ترجمه‌ نوشته‌ سيد صبا‌ح‌الدین عبدالرحمن ) كابل اسفند ۱۴۰۳

۲۹ - كمان‌ها و تركش‌ها (مجموعه شعر) انتشارات سعيد، كابل پاييز ۱۴۰۴

و اثر‌های آماده‌ی چاپ :

۱- گل‌برگ‌ها (دفتر شعرهاى كوتاه؛ هايكو گونه)

۲- لب برلب خدا (نيمايى‌ها و سپید )

۳- غلغله‌هاى غالب ( ترجمه منظوم ۴۰ غزل از ميرزا اسدالله خان غالب )

۴- ديوان باهو (ترجمه منظوم اشعار سلطان باهو)

و مقاله های پژوهشی جناب رهبین صاحب :

۱- قرآن، عشق و آزادى ( نقد و پژوهش درمورد شعر چند دهه پسین در افغانستان، خوانده شده در « نخستين همايش شعر فارسی » 

۲- خيام و انديشه‌هاى اپیکوری (نشرشده در سيمينار ( خيام و هندوستان، دانش‌گاه جواهر لعل نهرو، دهلى نو، ١٣٨٢ خورشيدى )

۳- رنگ طنز و بوى غزل در غزلستان بيدل ( سيمينار بيدل، دهلى نو، ع١٣٨ )

۴- جنون‌‌‌پردازی‌های  بيدلانه‌ی غالب ( به زبان اردو، خوانده‌شده و منتشره‌ی سيمينار غالب، دهلى نو ۱۳۸۶‌خورشیدی

۵- باده‌خواهى حافظانه‌ی غالب (به زبان اردو، خوانده‌شده و منتشره‌ی سيمينار غالب، آکادمی غالب،دهلى نو، ١٣٨٥)

۶ - -سه كَوهر درشخصيت آزاد ( خواند‌ شده ومنتشره‌ی سيمينار ابو‌الكلام آزاد، دانش‌گاه جواهر لعل نهرو، دهلى نو، ١٣٨٩ )

۷- عرفان باهو (موشكافى شعر سلطان باهو)

۸ - شرق‌گرایی  در شعر اقبال ( كنفرانس اقبال، لاهور ١٣٩٣ )

۹ - زنده‌گی‌نامه‌ی حضرت خواجه معين‌الدين «چشتی»  ( سيمينار بين‌المللى، كابل، ١٣٨٩ )

۱۰ - زنده‌گی‌نامه‌ی حضرت شاه نقش‌بند ( سيمينار ملى، كابل، ١٣٩١ )

۱۱ - زنده‌گی‌نامه‌ی حضرت مولانا جلال‌الدین « بلخی»  ۱۳۹۵

۱۲- صدها متن، براى برنامه‌هاى ادبى راديو تلويزيون ملى افغانستان ( سالهاى ١٣٧١ تا ١٣٧٥ و از ١٣٨٠ تا ١٣٨٣ )

۱۳ - صدها تبصره‌ی سياسی براى آزانس اطلاعاتی باختر ( در زمان ماموريت در این آژانس )

و نقد بر اثر‌های شاعران :

۱- نقد براشعار دكتور صبور‌الله سياه‌سنگ ( مجله ژوندون، كابل، ۱۳۶۹ )

۲- نقد بر‌اشعار جليل شب‌گير پولاديان (هفته نامه‌ی فرياد عصر، كابل، ١٣٧٥)

۳- نقد بر اشعار سيد ابو‌طالب مظفرى (مجله‌ی سييده، پشاور، ١٣٨٠)

۴- نقد بر‌اشعار جاويد فرهاد (مجله‌ی افرند، يشاور، ١٣٨٠)

۵- رر رر پرتونادرى( ميديوتيك، كابل، ١٣٨٢)

۶ - رر رر خالده فروغ (شب‌هاى كابل، ١٣٩٠)

۷ - رر  رر سيد ضيا قاسمى (شب‌هاى كابل، ١٣٩١)

۸ - رر رر دكتور رازق رويين (انجمن قلم، كابل، ١٣٩١)

سازمان‌دهى و كار‌گزاری سيمينار‌هاى ملى و بين‌المللی :

۱- سيمينار بين‌المللى عرفان اسلامى (كابل، ١٣٨١ خورشيدى)

۲- سيمينار بين‌المللى حكيم سنايى غزنوى (كابل، ١٣٨٢)

 ۳- سيمينار بين‌المللى حكيم ناصر خسرو بلخى (كابل، ١٣٨٣)

۴ - سيمينار صوفى بزرگ على هجويرى غزنوى (كابل، ١٣٨٩)

۵- سيمينار طريقت چشتیه(كابل، ١٣٨٩)

۶ - سيمينار طريقت نقش‌بندیه (كابل، ١٣٩١)

۷ - سيمينار غزنه در گذر‌گاه تاريخ (كابل، تابستان ١٣٩٢)

۸ - همايش بزرگ بين‌المللى ((خداوندگار بلخ) در شهر‌هاى بلخ و كابل سنبله ١٣٩٥ 

سخن‌رانی :

۱- همايش ادبيات (دانش‌گاه كلكته، ١٣٨٢)

۲- همایش ادبيات فارسی و عربى (دانش‌گاه كلكته، ١٣٨٥)

۳- همایش ادبیات امير خسرو (جامعة ملية اسلاميه، دهلى نو، ۱۳۷۶ )

۴- همایش ادبیات اثر‌گذاری  مثنوى معنوى بر‌ادبیات هند( شهر كَوهاتى، آسام، هندوستان، ۱۳۸۶ ) 

۵ -  همایش ادبیات مولاناجلال‌الدين محمد بلخى (دانشكَاه دهلى، ١٣٨٧)

۶- سخن‌رانی آموزشی براى دانش‌جويان بخش فارسى و آسياى ميانه دانش‌گاه جواهر لعل نهرو، دهلى نو، ١٣٨٧)

۷- سخنرانى آموزشى براى دانشجويان بخش فارسى و آسياى ميانه دانش‌گاه جواهر لعل نهرو، دهلى نو، ١٣٨٧)

۸- طرح، سازمان‌دهی و تطبيق برنامه‌ی بزرگ شعر منطقوى آنش در چله، با كمك موسسه فرهنگی ايكو، تهران، سال‌های ۱۳۹۳، ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵

۹ - شركت در نخستين همايش نويسنده‌گاه سارك و خوانش شعر به زبان انگلیسی (دهلى نو، ۲۰۰۶)

۱۰ - شركت در جشن‌واره‌هاى سارك به گونه‌ی مداوم ( ازسال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ ترسایی ) 

شركت در مشاعره‌هاى بين‌المللی شعر اردو :

۱ - مشاعره‌ی بین‌المللی جشن‌بهار ( دهلی نو ۲۰۰۶ )

۲- مشاعره‌ی ببن‌المللی طرحی ( دهلی نو غالب انستیتوت ۲۰۰۶

۳- مشاعره‌ی بین‌المللی آل‌اندیا اردو مشاعره ( شهر جانسی هند ۲۰۰۷ 

۴- مشاعره‌ی بین‌المللی جشن بهار ( دهلی نو ۲۰۰۷ ) 

۵  - مشاعره‌ی بین‌المللی پاک - اندیا - افغان عالمی مشاعره ( شهر اندور، پتیاله ۲۰۰۷ )

و  سر‌انجام سمت‌های که استار محترم در آن‌ها کار کرده است :

۱- مجله‌ی آواز، نشريه‌ی راديو تلويزيون ملى افغانستان (١٣٧٢ تا ١٣٧٣)

۲- هفته‌نامه (فرياد عصر  (از ١٣٧٥ - ١٣٧٢)

۳- مجله‌ی فرهنگ‌  (از ١٣٨٢ تا ١٣٨٢)

۴- گاه‌نامه‌ی خورشيد ( ١٣٨٣) بنيان‌گزار و سردبير

۵- گاه‌نامه‌ی  (غزنى ٢٠١٣)) (سالهاى ١٣٨٩ و ١٣٩٠) بنيان‌گزار و سردبير

۶- نشریه‌ی ميزان (سفارت جمهورى اسلامى افغانستان، دهلى نو،سال ١٣٨٢)

۷- افزون بر‌‌این‌‌ها، ده‌ها مقاله، پژوهش ادبى، تقريظ برآثار شاعران معاصر، داستان‌هاى كوتاه و مضمون‌های در زمینه‌های گوناگون تاریخی - فرهنگی در نشریه‌های چاپی و برنامه‌های گونه‌گون رسانه‌های شنیداری و  ديدارى بازتاب يافته است، كه به گونه‌ی نمونه‌‌ی ارايه‌ای سخنرانی‌ها ونظريه‌هاى ادبى در 

برنامه‌هاى زيرين را ميتوان نام برد :

*  گفتار‌هاى ادبى پژوهشی در برنامه‌ی كاخ بلند ( تلويزيون طلوع )

*   سخن‌رانى پيرامون شعر وانديشه‌ی مولانا جلال‌الدين محمد بلخى، برنامة نيستان، (تلويزيون راه فردا)

*   مرتب برنامه شعر براى راديو آزادى ( ١٣٨٢ _ ١٣٨١)

*   ترتيب طرز آهنگ و تصنيف براى آوازخوان‌هاى داخل كشور

نویسنده: مژده ظفری بخشی