فرهنگی

مسیر پر پیچ و خم تلویزیون در افغانستان، از آزادی تا سانسور مطلق

نوشته شده توسط admin در تاریخ 30 عقرب 1404

اشتراک گذاری: فیسبوک | توییتر | واتس‌اپ | لینکدین
بازدیدها: 67

---

در دو دهه دوره جمهوریت، تلویزیون یکی از مهم‌ترین ابزارهای بیداری و آگاهی در افغانستان بود و نقش چشم‌گیری در تحول جامعه برجا گذاشت. 

گسترش برنامه‌های خبری، آموزشی و سیاسی ذهن مردم را به مسایل کلان کشور حساس ساخت و آنان را با مفاهیمی چون حقوق شهروندی، انتخابات، نقش دولت و آزادی بیان آشنا کرد. 

این روند موجب پیدایش نسلی شد که نگاه انتقادی و پرسشگرانه‌تری نسبت به گذشته داشت. در همین دوران، تلویزیون با پخش برنامه‌های مستند، شبکه‌های بین‌المللی و سریال‌های گوناگون، نخستین پنجره جدی را به سوی جهان گشود و مردم را با سبک‌های مختلف زندگی و فرهنگ‌های متفاوت آشنا ساخت؛ آشنایی‌ای که جامعه را به سمت پذیرش بیشتر تفاوت‌ها و شناخت فرصت‌های بیرونی سوق داد. 

از سوی دیگر، تلویزیون‌های خصوصی با گزارش‌های میدانی و برنامه‌های انتقادی به بازتاب مشکلات مردم پرداختند و به سخنگوی جامعه بدل شدند. انعکاس دردها، نیازها و مطالبات عمومی باعث شد مردم نسبت به حقوق خود هشیارتر شوند و فرهنگ گفت‌وگوی ملی تقویت گردد. 

به این ترتیب، تلویزیون در دو دهه‌ی جمهوریت نقشی اساسی در بیداری جامعه، افزایش سطح آگاهی و پیوند دادن افغانستان با جهان ایفا کرد.

اما، با بازگشت دو باره طالبان به قدرت، شرایط رسانه‌ای کشور را به کلی تغییر داد. رادیو تلویزیون ملی که از سال ۱۹۷۸ آغازگر نشرات تصویری در افغانستان بود، اکنون زیر کنترول مستقیم طالبان قرار دارد و رسانه‌های خصوصی در مواجهه با محدودیت‌های سخت‌گیرانه فعالیت می‌کنند. 

قانون امر به معروف و نهی از منکر که از سوی رهبر طالبان تصویب شده، پخش تصویر موجودات زنده را ممنوع کرده و در بیش از بیست ولایت برنامه‌های تلویزیونی محدود یا متوقف شده‌اند. 

این سیاست، به گفته نهادهای مدافع حقوق بشر، نقض آشکار آزادی بیان و تلاش برای خاموش کردن صدای مستقل رسانه‌ها است.

اعضای دفتر طالبان در قطر تصریح کرده‌اند که رهبر طالبان سال‌هاست از رسانه‌های دیداری و شنیداری فاصله گرفته و این رویکرد اکنون به سیاست رسمی حکومت تبدیل شده است. 

تمام رسانه‌های داخلی زیر نظارت شدید استخبارات و وزارت امر به معروف فعالیت می‌کنند و کوچک‌ترین انتقاد به حاکمان طالبان با بازداشت، شکنجه یا تهدید خبرنگاران همراه است. 

دیده‌بان حقوق بشر در گزارش‌های اخیر خود از موج بازداشت‌ها، شکنجه‌ها و خودسانسوری گسترده در میان روزنامه‌نگاران افغانستانی خبر داده است. فضای رسانه‌ای تنگ و خفقان‌آور شده و بسیاری از رسانه‌ها برای حفظ بقا مجبور به محدود کردن فعالیت یا تغییر ماهیت محتوا شده‌اند.

در این شرایط، روز جهانی تلویزیون یادآور روزگاری است که این رسانه نقشی کلیدی در بیداری جامعه و پیوند افغانستان با جهان داشت. 

اکنون تلویزیون و رسانه‌ها با محدودیت‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند که توانایی‌شان در اطلاع‌رسانی و انتقال پیام به شدت کاهش یافته است. 

جامعه افغانستان با چالشی بزرگ در زمینه دسترسی آزاد به اطلاعات و رسانه‌های مستقل روبه‌روست و آینده رسانه‌ها در این کشور همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است.

نویسنده: بابک بهرام