سیاسی

راه عقلانی برای رسیدن به تفاهم در جامعهٔ چندقومی

نوشته شده توسط admin در تاریخ 17 قوس 1404

اشتراک گذاری: فیسبوک | توییتر | واتس‌اپ | لینکدین
بازدیدها: 27

---

نویسنده: عبدالنصیر ضیایی

     وجود اختلاف‌نظر در موضوعات بنیادین، چون زبان، قومیت، هویت ملی، نام نظام، نوع نظام سیاسی، بیرق ملی، سرودملی، نمادهای ملی و سایر مؤلفه‌های دولت‌سازی، در جوامع چندهویتی امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. آنچه سرنوشت یک کشور را تعیین می‌کند، چگونگی مدیریت این اختلافات است، نه صرف وجود آن‌ها.

     تجربهٔ افغانستان و کشورهای مشابه نشان داده است که هیچ یک از این مسایل با مجادله، تحمیل، توهین، نفی دیگری یا برخورد قهری حل نشده است. بلکه راه‌های روشن و پذیرفته‌شده‌ای وجود دارد که در قوانین اساسی و سیاسی کشورها نهادینه شده است.

     اول: نقش قانون در مدیریت اختلافات

     در ساختار ملی، قانون همان چارچوبی است که برای مسایل حساس و هویتی راهکار مشخص ارائه می‌کند. هر موضوعی از نوع نظام گرفته تا نام آن، از زبان رسمی تا نمادهای ملی، در قانون می‌تواند از طریق مراحل زیر حل‌وفصل گردد:

      ۱- بحث‌های کارشناسی و عمومی در فضای امن و آزاد.

      ۲- طرح و پیشنهاد رسمی از سوی نهادهای منتخب یا گروه‌های سیاسی.

      ۳- مناظره، تبادل دیدگاه و شنیدن صدای همهٔ ذینفعان.

      ۴- جمع‌بندی در کمیسیون‌های تخصصی.

      ۵- ارائه به مجمع ملی یا شورا (جرگهٔ) بزرگ.

      ۶- تصمیم‌گیری با رأی اکثریت پس از طی مراحل بحث، توضیح و شنیدن اعضای مجلس و همه گانی ساختن آن به ملت و افکارعمومی.

      ۷- تبدیل تصمیم به بخشی از قانون و قابل تطبیق برای همه.

     این مراحل، همان «میکانیزم ملی» است که حرکت جامعه را از تنش به تفاهم و از اختلاف به تصمیم جمعی هدایت می‌کند.

     دوم: چرا رأی اکثریت پس از بحث مشروعیت دارد؟

     در موضوعات بزرگ ملی، اکثریت‌گرایی بدون بحث منصفانه و شنیدن دیدگاه‌های گوناگون، صرفاً «تحمیل» است؛ اما اکثریتی که در نتیجهٔ بحث، مناظرهٔ ملی و حضور همهٔ گروه‌ها شکل گیرد، مشروعیت دموکراتیک و اخلاقی پیدا می‌کند.

     به همین دلیل قانون، اکثریت را در پایان یک روند عادلانه معتبر می‌داند، نه در آغاز آن.

     سوم: سازوکارهای عملی برای رسیدن به توافق

     برای حل اختلافات هویتی و ساختاری، کشورها معمولاً از این ابزارها استفاده می‌کنند:

     الف) گفت‌وگوی ملی (National Dialogue):

     فرآیندی که در آن نمایندگان واقعی مردم، از اقوام، مناطق، جریان‌های فکری و سیاسی، در یک فضای امن، آزاد و محترمانه گردهم می‌آیند.

     ب) جرگه‌ها و یا مجالس بزرگ ملی:

     ابزاری سنتی و کارآمد در افغانستان که می‌تواند تصمیم‌های مهم را با مشارکت گسترده و توافق جمعی مدیریت کند.

     ج) همه‌پرسی (Referendum) در موضوعات حساس:

     زمانی که اختلاف‌ها عمیق و گسترده باشد، مراجعه به رأی مستقیم مردم یکی از مشروع‌ترین روش‌هاست.

     د) اصلاحات قانونی و بازنگری ساختارها:

     اگر مسأله مربوط به ساختار نظام، زبان‌های رسمی یا نمادهای ملی باشد، قانون اساسی می‌تواند با طی مراحل تخصصی و رأی اکثریت تصمیم نهایی را شکل دهد.

     چهارم:  مسیر درست و مسیر نادرست

     در برابر جامعهٔ چندقومی دو راه قرار دارد:

      ۱- مسیر درست: (گفت‌وگو، قانون، مشارکت، رأی اکثریت پس از بحث).

     ۲- مسیر نادرست: (نفرت پراکنی، دشنام، توهین، برچسب‌زنی، تحمیل، حذف، جرح و خشونت).

     اولی به ثبات، مشروعیت و هم‌زیستی می‌انجامد؛ و دومی به بحران‌های پی‌درپی، واگرایی و خشونت.

     نتیجهٔ حاصله:

     افغانستان برای عبور از وضعیت کنونی و رسیدن به آینده‌ای مطمئن، باید به اصل بدیهی دولت‌سازی در جوامع چندهویتی بازگردد:

     حل اختلافات از طریق قانون، گفت‌وگو و رأی اکثریتِ مشروع.

     هیچ راه کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تر از این وجود ندارد.

     و هیچ راه دورتر و خطرناک‌تر از حذف و خشونت نیست.

     انتخاب به دست شماست که راه دور و پرهزینه را انتخاب می کنید و یا هم را نزدیک و کم هزینه را؟

     نوت: امیدوارم با نظریات سازنده و کارشناسانه روی مسایل فوق ابراز نظر نمایید.